صادرات و واردات

 

از هزاران سال پیش، کشور ها به دلیل نداشتن منابع کافی و یا به صرفه نبودن از نظر اقتصادی برای دستیابی به مواردی که مورد نیازشان بود به تجارت با کشور ها و ملت های مختلف روی آوردند. این صادرات و واردات باعث شد تا تبدیل شدن به یک صادر کننده ماهر و کاربلد، ابتدا نیاز به اخذ مجوز های لازم، یادگیری زبان خارجی مربوطه و اصلاح های بازرگانی، قوانین های مربوط به صادرات و واردات و بازاریابی و برقراری ارتباط را باید فرا گیرید. امروز قصد داریم در خصوص واردات و صادرات یک بحث کلی ای داشته باشیم و با مفهوم این قضیه آشنا شویم. ابتدا مقدمه ای از مفهوم واردات و صادرات را بیان می کنیم و در ادامه به توضیح چگونگی شروع صادرات و انواع آن می پردازیم. با ما همراه باشید. ?

صادرات و واردات چیست؟

صادرات (Export) در معنای لغوی یعنی انتقال و ارسال یک کالا یا خدمات از یک کشور به کشور دیگر و واردات (Import) یعنی وارد کردن کالا ها و خدمات مورد نیاز یک کشور که این انتقال از طریق مسیر های رسمی و گمرکی بین کشورها انجام می گیرد پس فروشنده کالا یا خدمات را یک “صادر کننده” و خریدار این کالا و خدمات را یک “وارد کننده” می گویند. این انتقال باعث می شود که هر دو کشور نیاز هایشان برطرف شود. از جمله مزیت های صادرات هزینه های تولید کاهش یافته، باعث رقابت بین شرکت های مختلف شده و سبب رشد اقتصادی خواهد شد.

یکی از مهم ترین عوامل صادرات و واردات، شرایط جوی و وضعیت آب و هوا است. به طور مثال اگر یک میوه ای در منطقه ای سردسیر قابل کشت و برداشت باشد و کشور هدف فاقد این شرایط جوی آب و هوایی باشد آن گاه نیاز به صادرات و واردات بین کشور ها ایجاد خواهد شد.

این صادرات یا واردات می توانند توسط یک کشتی جا به جا شوند و یا با ایمیل ارسال شوند و یا حتی در یک کیف و چمدان شخصی با هواپیما و قطار جا به جا شوند. صادرات و فروش کالا در بازار های خارجی از حساسیت بالایی برخوردار است، که عدم توجه به این موضوع باعث خواهش شد که سرمایه گذاری های انسانی و مالی به هدر برود. صادرات مانند هر کار تجاری دیگری نیازمند آینده نگری و برنامه ریزی است. همچنین برای داشتن صادراتی موفق باید با روش های نوین علمی آشنا بود و توجه خریداران خارجی را جلب کرد.

تاریخچه صادرات و واردات

در زمان صفویان، صادرات ایران به دلیل وجود تنوع در صنایع و شهرت مراکز تولیدی و بازرگانی و افزایش روش های تجارت  افزایش یافت. تاسیس تجارت خانه های جدید در مرکز تجاری ایران توسط تاجر های ملل مختلف را می توان گویای این موضوع دانست. به علاوه، در زمان شاه عباس اول، کشتی های زیادی وارد جزیره هرمز شده و کالاهای بسیاری خریداری کردند و همزمان با آن ها هم، انگلیسی ها مقادیر قابل توجهی پشم، خرما، دارو و اسب از ایرانیان آن زمان خریداری کردند. معمولا هنگامی که این بازرگانان که از کشور های همسایه به بندر عباس می آمدند معاملات بسیاری را انجام می دادند که پول زیادی را به این طریق به ثروت خزانه ایران تزریق می کردند. این تعاملات تا به امروز ادامه پیدا کرده و تا حدود زیادی پیشرفت داشته است.

صادرات و واردات نشات گرفته از کدام نظریه علمی است؟

نظریه ای که ملت ها را به صادرات و واردات تشویق می کند نظریه نسبیت گویند؛ زیرا این نظریه بیان می کند که هر کس که در کار یا صنعتی توانایی دارد، باید آن را تولید کند و به کسانی که آن را ندارند عرضه کند. واردات و صادرات هم دقیقا مصداق همین نظریه است.

معایب و مزایای صادرات چیست؟

صادرات می توان باعث شود تا کشورها ترغیب به افزایش کیفیت محصولاتشان شوند. از این ها گذشته، اگر صادرات در شرایط خوب و با کالاهای با کیفیت مناسب صادرات انجام شود سود بسیار زیادی را برای کشورها به همراه خواهد داشت. از جمله ایرادات و معایب آن می توان به نوسانات نرخ ارز و نداشتن توانایی شرکت های کوچک برای فعالیت در بازار های بزرگ جهانی، اشاره کرد.

کشور های دارای بیشترین صادرات

کشور چین را می توان به نوعی قطب اصلی اقتصاد و صادرات دنیا عنوان کرد. خصوصا بعد از بیماری کرونا که چین کشور ایالات متحده آمریکا را به عنوان رقیب اصلی خود به دلیل رکود اقتصادی ای که داشته با اختلاف کنار زده و خود جایگاه نخست را در اختیار گرفته است. پس از چین میتوان به کشور های ایالات متحده آمریکا، آلمان، ژاپن، کره، فرانسه، هلند، ایتالیا و … اشاره کرد که رتبه های بعدی را به خود اختصاص داده اند. کشور ایران هم در حال حاضر رتبه 36 جهان را در صادرات به خود اختصاص داده است.

اصطلاحات مهم در صادرات و واردات

تجارت و بازرگانی از دوران انسان های اولیه شروع شده و در آینده نیز همچنان وجود خواهد داشت. گرچه فرآیند انجام آن در طی قرن ها و سال های مختلف تغییر پیدا کرده است اما داد و ستد و تبادلات کالا همواره یکی از نیاز های بشر بوده و خواهد بود.

توجه داشته باشید که انجام این کار نیازمند داشتن یک سری اطلاعات و مهارت در این حوزه است که از مهم ترین آن ها اطلاعات در خصوص واژگان بین المللی آن است. این اصطلاحات خارجی در تمامی کشور های بین المللی به صورت یک قانون وجود داشته و بین همگان مورد قبول و تایید است. تمامی این واژگان دارای معنای مخصوصی است که برای ورود در این حوزه باید بر آن مسلط بود. اهمیت یادگیری این اصطلاحات به دلیل این است که هنگام تجارت و مذاکرات بازرگانی اهمیت پیدا خواهد کرد؛ بینابر این عدم تسلط کافی بر آن ها، افراد شاغل در این زمینه را به دردسر خواهد انداخت.

اظهار نامه گمرکی کالا (World Customs Organization)

این اصطلاح مربوط به وقتی است که شخص وارد کننده یا صادر کننده قصد صادرات یا واردات کالا خود را دارد و نیاز به ترخیص کالا دارد. حال فرد باید کالای خود و ویژگی ها آن را در فرم وارد کرده تا مسئولان گمرکی آن را بررسی کنند. در واقع در اینجا صادر کننده یا وارد کننده به جهت ترخیص کالا، آن را به زبان خود معرفی خواهد نمود. تمام کالاهایی که صادر یا وارد کشور می شوند باید دارای اظهار نامه گمرکی بوده و این سند، یک الزام برای فرد به حساب می آید پس کلیه مشخصات درج شده در آن بر عهده خود شخص خواهد بود.

گواهی بیمه (Insurance Certificate)

گواهی بیمه یک سند و مدرکی است که نشان می دهد بیمه نامه برای کالای مورد نظر صادر شده است. بیمه کردن کالا در بخش بازرگانی و تجارت اغلب ضروری بوده و این امر به وسیله شرکت های بیمه در داخل و یا خارج کشور صورت می گیرد. گواهی بیمه برگه ای است که معمولا قابل انتقال نیست.

اظهار نامه مبدا (Declaration Of Origin)

اظهار نامه مبدا یک سندی است که در آن درباره مبدا کالای مورد نظر توضیح داده شده است. این سند می تواند یک فاکتور بوده یا هر برگه دیگری باشد؛ همچنین این سند می تواند به وسیله فردی که کالا را تولید کرده است یا شخصی که آن را صادر می کند نوشته شود.

سیاهه تجاری (Commercial Invoice)

سیاهه تجاری یک برگه ای است که در آن مشخصات مربوط به کالا نوشته شده و توسط فروشنده به نام خریدار صادر می شود. در واقع طبق این سند هزینه کالای مورد نظر به حساب خریدار واریز خواهد شد. سیاهه تجاری باید حاوی اطلاعات مهم از قبیل مشخصات خریدار و فروشنده، وزن کالا، ویژگی کالا، قیمت، شرایط پرداخت هزینه و موارد دیگر باشد.

پیش فاکتور (Proforma Invoice) (پروفرما)

پیش فاکتور یکی از اصلی ترین و مهم ترین اصطلاحات رایج در بازرگانی خارجی است. پیش فاکتور در واقع یک سند یا توافق اولیه به حساب می آید. پس از آن که خریدار و فروشنده در معامله خود به توافق اولیه رسیدند، فروشنده کالا پیش فاکتور را به نام خریدار صادر می کند. به وسیله این پیش فاکتور، خریدار قادر خواهد بود در کشور خود تدارکات و مقدمات ثبت سفارش کالا را انجام دهد.

وزن قانونی کالا (Declaration Of Gross Weight)

وزن قانونی یک کالا زمانی مهم خواهد شد که حقوق ورودی بر طبق وزن آن کالا تعیین شود. طبق قوانین گمرک، وزن قانونی کالا برابر با وزن ناخالصی (وزن با ظرف) که وزن ظرف از آن کم شده باشد خواهد بود. پس می توان به سادگی آن را کم کرد. وزن قانونی مبنایی برای پرداخت عوارض و حقوق و حقوق گمرکی خواهد بود.

سود بازرگانی (Commercial Profit)

در هنگام واردات برخی کالا علاوه بر حقوق گمرکی و عوارض، سود بازرگانی نیز گرفته خواهد شد. انجام این کار با استناد به مصوبه هیئت وزیران بوده و هر ساله قابل تغییر است. بنایر این یک عدد مشخصی نیست. ضمن اینکه سود بازرگانی از تمامی کالاها گرفته نمی شود و صرفا مربوط به بخشی از کالاهای خاص است. همچنین سود بازرگانی ارتباطی به کالا های صادراتی ندارد.

کارنه تیر (TIR Carnet)

این اصطلاح بازرگانی خارجی مربوط به حمل و نقل زمینی کالاست. فرض کنید کالایی از روسیه به صورت زمینی به ایران ارسال شود. در بین راه خود باید از برخی از کشور های دیگر عبور کند. کارنه تیر باعث خواهد شد تا تشریفات و امور گمرکی مربوط به کشور های بین دو کشور حذف شود. این امر روند تجارت کالا را از راه زمینی بسیار سهل و آسان خواهد کرد.

مانیفست (Manifest)

مانیفست یکی دیگر از اصطلاحات تجاری است که بسیاری از افراد آن را با واژه بارنامه اشتباه می گیرند.

مانیفست به مجموعه بار های مختلفی اشاره دارد که توسط یک وسیله نقلیه حمل می شود. فارغ از این که آن بار ها متعلق به چه افرادی است. معمولا توسط هر وسیله نقلیه (کشتی، قطار، هواپیما، کامیون) ممکن است همه یک بار حمل شده متعلق به یک نفر نباشد. مانیفست شامل اطلاعاتی مانند گیرنده، فرستنده، ویژگی های کالا، سند حمل و برخی اطلاعات دیگر است.

بارنامه یا اسناد حمل

بارنامه که به آن سند حمل هم می گویند به سندی اشاره می کند که اغلب به وسیله حمل کننده کالا صادر می شود. در بارنامه معمولا اطلاعات ضروری و مهمی مانند مشخصات حمل کالا، مشخصات گیرنده، هزینه حمل، نوع وسیله حمل، بندر بارگیری و تخلیه نوشته می شود. وجود این بارنامه نقش به سزایی در خصوص دریافت خسارت از شرکت های بیمه دارد. این بارنامه ها خود در انواع مختلفی صادر می شوند که شامل بارنامه دریایی، هوایی، راه آهن، کامیون و سایر بارنامه های دیگر است.

استریپ (Strip)

به عملیاتی که در آن کالای مورد نظر بعد از رسیدن به مقصد بارگیری و به کامیون یا هر وسیله نقلیه ای انتقال داده می شود استریپ گویند. در استریپ باید صاحب آن کالا یا نماینده ی او همراه با لیست جابه جایی حضور داشته باشد. عملیات تخلیه اغلب توسط لیفتراک از طریق کارگران انجام می گیرد. استافینگ هم اغلب بر عکس استریپ است. در استافینگ معمولا کالا از وسیله نقلیه به داخل کانتینر منتقل خواهد شد.

اینکوترمز چیست و چه اهمیتی دارد؟

در بخش های قبل به مجموعه ای از مهم ترین اصطلاحات تجاری و بازرگانه اشاره کردیم. حال در این بخش قصد این را داریم تا به مهم ترین موضوع در این خصوص یعنی اینکوترمز (Incoterms) اشاره کنیم. این اصطلاح ترکیب سه واژه لاتین  (International Commercial Terms)است که به معنای واژگان بین المللی بازرگانی است.

یک کالا از قسمت تولید تا زمانی که به دست مشتری و خریدار برسد مراحل مختلفی را طی می کند. پس همینچنین ممکن است به طریق مختلفی به دست خریدار برسد. اصطلاحات انکوترمز به صورت بین المللی است که شامل حالت های مختلف رسیدن کالا از تولید کننده به خریدار است. به نحوی که در هر یک از حالت ها، مسئولیت ها و هزینه هایی را برای دو طرف مشخص کرده است. در شکل مختلف تحویل کالا، ممکن است هم خریدار و هم فروشنده متقبل هزینه ها و مسئولیت های مختلف شوند. (Incoterms) برای هر یک از این حالت ها، کلمه ها و اصطلاحات متفاوتی را بیان کرده است. اتاق بازرگانی  بین المللی مسئول تدوین اینکوترمز بوده و هر 10 سال یک بار آن را بررسی می کند. هم اکنون نسخه آن اینکوترمز 2020 است که اخیرا تدوین شده است. این نسخه دچار تغییراتی نسبت به نسخه 2010 است.

انواع اصطلاحات اینکوترمز

(EXW) تحویل کالا در محل کار (کارخانه، انبار و …)

(FCA) تحویل کالا به حمل کننده در مبدا

(FAS) تحویل کالا در کنار کشتی در مبدا

(FOB) تحویل کالا در عرشه کشتی در مبدا

(CFR) ارزش و کرایه حمل تا مقصد

(CIF) ارزش، بیمه و کرایه حمل تا مقصد

(CPT) تحویل با پرداخت کرایه حمل تا مقصد

(CIP) تحویل با پرداخت کرایه حمل و بیمه تا مقصد

(DAF) تحویل در مرز (مرز تعیین شده)

(DES) تحویل در عرشه کشتی (در مقصد)

(DEQ) تحویل در اسکله (در مقصد)

(DDM) تحویل در مقصد بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی

(DDP) تحویل در مقصد با پرداخت حقوق و عوارض گمرک

چگونه صادرات را شروع کنیم؟

صادرات می تواند باعث شود تا کشورها ترغیب به افزایش کیفیت محصولاتشان شوند. از این ها گذشته، اگر صادرات در شرایط خوب و با کالاهای با کیفیت مناسب صادرات انجام شود سود بسیار زیادی را برای کشورها به همراه خواهد داشت. از جمله ایرادات و معایب آن می توان به نوسانات نرخ ارز و نداشتن توانایی شرکت های کوچک برای فعالیت در بازار های بزرگ جهانی، اشاره کرد.

حال این سوال در ذهن مدیران شرکت ها و صاحبان کسب و کار ها و حتی افراد معمولی جامعه ایجاد می شود که چطور باید یک صادرات موفق و خوب را شروع کرد؟ بسیاری از افراد معقوله صادرات را بسیار ساده می پندارند در حالی که بحث صادرات شامل فرایند های بسیاری است که ممکن است شما در یک یا چند بخش از آن بتوانید نقش ایفا کنید. پس یک صادر کننده باید نکات زیادی را در نظر داشته باشد. آن چیزی که مبحث صادرات را پیچیده و جذاب می کند، بین المللی بودن آن است. پس کسی که می خواهد یک صادرات را شروع کند بای با زبان، فرهنگ، مقررات بین المللی و سایر ویژگی های ملل های دیگر آشنا باشد.

چگونه یک کالا را صادر کنیم؟

نمی توان شرایط تمام صادر کنندگان و فعالان اقتصادی را یکسان در نظر داشت. زیرا هر یک از این صادرکنندگان و فعالان اقتصادی بسته به شرایطی که دارند می توانند یکی از شیوه های مرسوم صادرات کالا را برگزینند. به دلیل اینکه این مرحله نخستین گام شروع فرآیند تجارت است، به همین علت باید با دقت کامل یک راه مناسب را به جهت صادرات انتخاب کرد. امکان دارد شما شخصا این کار را به عهده بگیرید و یا بلعکس، این کار را به شخص یا اشخاص دیگری از طریق شرکت های واسطه ای بسپارید.

شرایط دریافت کارت بازرگانی و ضرورت آن

به دلیل اینکه داشتن یک کارت بازرگانی برای انجام فعالیت های وارداتی و صادراتی، هم برای شخص حقیقی و هم برای شخص حقوقی، الزامی است، در ادامه به شرایط اخذ این کارت و مدارک مورد نیاز آن اشاره خواهیم کرد.

بر اساس قانون، تمامی متقاضیان حقیقی و حقوقی کارت بازرگانی، باید یک در هزار رقم فروش کالا و خدمات خود را به اتاق بازرگانی و تعاون پرداخت کنند. داشتن این کارت علاوه بر اینکه یک کلاس کاری برای فعالان تجاری و صنعتی محسوب می شود، یک مجوز اصلی برای ورود در فرآیند صادرات و واردات نیز به شمار می رود. همه اشخاص حقیقی یا حقوقی واجد شرایط، می توانند برای دریافت کارت بازرگانی اقدام کنند؛ چون که برای ثبت سفارش و ترخیص کالای مجاز و یا واردات از منطقه های آزاد و …، ارائه این کارت ضروری است.

ضمن اینکه برخی از افراد هم از دریافت این کارت معاف هستند و می توانند فرآیند واردات و صادرات خود را بدون ارائه این کارت انجام دهند. آن دسته از اشخاص حقیقی و حقوقی که به صورت غیر مستقیم و با واسطه اقدام به صادرات کالا می کنند، معمولا نیازی به گرفتن کارت بازرگانی ندارند. تعاونی های مرز نشین، ملوانان ایرانی، پیله وران، کارگران شاغل در خارج از کشور و کالاهایی که طبق تشخیص اداره گمرک برای فروختن نیستند هم از این قاعده مستثنی شده اند.

مدارک عمومی لازم برای دریافت کارت بازرگانی (اشخاص حقیقی و حقوقی)

کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی برای اخذ کارت بازرگانی باید مدارک زیر را ارائه دهند:

• اصل و تصویر برگ قطعی یا اظهار نامه مالیاتی عملکرد فعالیت
• عکس اظهار نامه مالیات بر ارزش افزوده جهت پرداخت یک در هزار فروش اجناس یا خدمات
• پرداخت مبلغ تعیین شده به جهت صدور یا تمدید کارت بازرگانی
• پرداخت مبلغ مورد نیاز برای ابطال تمبر (مربوط به تمدید کارت بازرگانی)
• پرداخت مبلیغی به جهت ابطال تمبر برای صادر شدن کارت بازرگانی
• پرداخت هزینه مورد نیاز برای کارت های بازرگانی صدوری
• پرداخت مبلیغ حق عضویت اتاق بازرگانی (این مبلیغ با توجه به سرمایه افراد حقیقی یا حقوقی تفاوت دارد)

نرخ های مربوط به موارد بالا از سوی اتاق بازرگانی و صنایع معادن ایران تعیین شده و هر ساله باید نرخ جدید را از محل مربوطه استعلام کنید.

 

صادرات و تجارت آزاد

در دنیای اقتصادی امروز با توجه به اینکه شاهد تغییرات و تحولات سریع و چشمگیری هستیم هیچ کشوری به تنهایی قادر نخواهد بود تا همه چیز را برای خود تولید کند و توسئه و رفاه را بدون همیاری و بهره گیری از داد و ستد برای خود ایجاد کند اقتصاد دان های کلاسیک و نئوکلاسیک، بالا رفتن رقابت، نوآوری، بالا بردن کیفیت کالا و تحرکات اقتصادی در کشور های در حال توسعه را تا حد بسیار زیادی ناشی از تجارت های خارجی و رابطه های اقتصادی این کشور ها می دانند.

صادرات و مناطق آزاد

به عقیده بسیاری از اقتصاد دانان، برقراری و ایجاد مناطق آزاد ابزاری است که کشور های در حال توسعه می توانند با بهره گیری از نیروی انسانی ارزان و نیز مواد اولیه و کالا های واسطه ای و ترویج تجارت آزاد در آن مناطق، از اصل برتری نسبی بهره مند شده و روند پیشرفت خود را از نظر اقتصادی سرعت ببخشند.

سخن پایانی

صادرات و واردات یکی از مهم ترین بخش های یک کشور است. تمام آنچه که گفته شد به دلیل آماده کردن شما برای داشتن صادراتی موفق بود. امیدواریم تا توضیحات ارائه شده برای شما عزیزان مفید بوده و بر تمامی مطالب مربوطه اشراف داشته باشید.