کارآفرینی در ایران مقوله‌ای است که در دنیای امروز نقش قابل توجهی در بخش‌های مختلف کشور از جمله اقتصاد، تجارت، فرهنگ، آموزش، صنعت، تکنولوژی و … ایفا می‌کند.
کارآفرینی در کشورهای توسعه‌یافته جهان از اواخر دهه ۱۹۷۰ مورد توجه قرار گرفت. بسیاری از کشورهای درحال توسعه نیز از اواخر دهه ۱۹۸۰پرداختن به آن را آغاز کردند. اما کارآفرینی در ایران تا شروع اجرای برنامه سوم توسعه، چندان مورد توجه نبود و در جوامع علمی و دانشگاهی کشور نیز فعالیت به خصوصی در این زمینه انجام نگرفته بود. در دهه 80 و همزمان با تدوین برنامه سوم توسعه، کم کم توجه ها به سمت کارآفرینی معطوف شد. در حال حاضر نیز توسعه کارآفرینی در دستور کار نهادهایی همچون وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری، صنایع و معادن، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، جهاد کشاورزی و جهاد دانشگاهی قرار گرفته است.
کارآفرینی در ایران تا حد زیادی با مفاهیم ایجاد کار و اشتغال‌زایی عجین شده و در اغلب اوقات برداشتی وسیع‌تر از آن صورت نمی‌گیرد. این در حالی است که کارآفرینی مفهومی بسیار عمیق‌تر و گسترده‌تری نسبت به اشتغال‌زایی را برای جوامع به همراه دارد. به دلیل وجود برداشت‌های ناصحیح و همچنین افزایش روزافزون بیکاری در کشور، تا به امروز بسیاری از سیاست‌ها و تصمیمات اتخاذ شده در حوزه کارآفرینی در ایران حول محور اشتغال‌زایی بوده و کمتر به جنبه‌های دیگر آن توجه شده است.
حقیقت آن است که کارآفرینی تاثیرات بسیار شگرف و گسترده‌ای برای جامعه به همراه خواهد داشت که از جمله این تاثیرات می‌توان به رشد خلاقیت و نوآوری، افزایش اعتماد به نفس، توسعه فناوری‌های نوین روز دنیا ، رشد چرخه اقتصادی و افزایش رفاه عمومی و … اشاره کرد.
سابقه کار آفرینی در دانشگاههای کشور
در سال 1379 و در راستای برنامه سوم توسعه، طرحی موسوم به طرح توسعه کارآفرینی در دانشگاههای کشور که با نام اختصاری کاراد خوانده می‌شود، با نظارت سازمان مدیریت برنامه‌ریزی وزارت علوم و همچنین ۱۲ دانشگاه برتر کشور تدوین شد. سازمان سنجش آموز کشور نیز مسئولیت امور اجرایی آن را به عهده گرفت.
اهداف طرح کاراد
با توجه به سابقه فعالیت‌های کارآفرینی در کشورهای توسعه یافته، دانشگاه‌ها و نظام آموزش عالی همواره نقش بسزایی در موفقیت و پیشرفت‌های کارآفرینانه داشته‌اند. لذا لازم است که در کشور ما نیز توجه ویژه‌ای به این موضوع معطوف شود.
متاسفانه با توجه به رویکرد سیستم آموزش عالی در ایران و تربیت نیروی متخصص برای فعالیت در بخش دولتی، دانشجویان بدون به کارگیری خلاقیت و و نوآوری در جهت رشد و توسعه مهارت‌های فردی و همچنین ایجاد بهبود در فضای کارآفرینی در ایران، تنها با هدف یافتن شغل از دانشگاه فارغ التحصیل می‌شوند. اما آنچه که در حال حاضر کشور ما به آن نیاز دارد اشتغال مولد است که تنها در سایه کارآفرینی می‌توان به آن دست یافت.
طرح کاراد با هدف رفع معضلات پیرامون مسئله بیکاری و بهره‌مندی هرچه بیشتر جامعه از پیامدهای کارآفرینی ایجاد شده است.
از جمله اهداف طرح کاراد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
رشد خلاقیت، نوآوری و اعتماد به نفس در جوانان به خصوص جوانان دانشگاهی
ایجاد فرهنگ کارآفرینی و ترغیب فضای دانشگاهی نسبت به فعالیت‌های کارآفرینانه
اشتغال مولد و رونق اقتصادی
فراهم کردن محیط مناسب جهت فعالیت کارآفرینان در زمینه های مختلف
رشد و توسعه در زمینه فناوری
در سال‌های اخیر مراکز و موسسات مختلفی مانند پارک‌های علوم و فناوری، مراکز رشد، شتابدهنده‌ها، شرکت‌های دانش بنیان و … به وجود آمدند که زمینه را برای فعالیت‌های کارآفرینانه جوانان فراهم کرده و از ایده‌های خلاقانه و نوآورانه آن‌ها حمایت می‌کنند.
این مراکز نقش بسزایی در رشد کارآفرینی در ایران داشته‌اند و در تلاش‌اند تا با ارائه‌ی آموزش‌های مورد نیاز به کارآفرینان و همچنین در برخی از موارد حمایت‌های مالی، ایده‌های نوآورانه را به کسب‌وکارهای سودآور تبدیل کنند.
چالشهای کارآفرینی در ایران
با وجود تمام پیشرفت‌هایی که در سال‌های اخیر در حوزه کارآفرینی صورت گرفته است، اما باید این نکته را مورد توجه قرار داد که کارآفرینی در کشور ما نسبت به سایر کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه با چالش‌ها و معضلات بیشتری روبروست. به همین خاطر لازم است تا بیش از پیش در جهت رفع موانع موجود و بهبود شرایط جهت فعالیت‌های کارآفرینانه گام برداشت.
برخی از این چالش‌ها عبارت‌اند از :
تعداد بالای فارغ‌التحصیلان بدون دانش کافی، منابع تحقیقاتی و درسی محدود در حوزه کارآفرینی و نوآوری، اساتید دانشگاهی با تفکرات سنتی و دید منفی نسبت به ایده‌های جدید و نوآورانه، محدودیت و کمبودهای فراوان در زمینه امکانات و فناوری‌های آموزشی، نبود سرمایه کافی جهت راه‌اندازی کسب‌و‌کار، مدیریت نادرست نهادهای مسئول و عدم حمایت از ایده‌های کارآفرینی، فعالیت‌های سنتی در بسیاری از صنایع و عدم وجود فرهنگ و روحیه کارآفرینی و … .
آینده کارآفرینی در ایران
در حال حاضر کارآفرینی در ایران مسیر پرپیچ و خمی را طی نموده و برای رشد و پیشرفت در آینده نیز یقینا دشواری‌هایی را تجربه خواهد کرد. آنچه که برای توسعه فضای کارآفرینی در ایران مورد نیاز است آن است که تمامی عناصر تاثیرگذار در اکوسیستم کارآفرینی دست به دست هم داده و با انجام هرچه بهتر وظایف و مسئولیت‌های خود، این فرآیند را تسریع بخشند.
علاوه بر کارآفرینان که پایه‌های اصلی این اکوسیستم محسوب می‌شوند، عوامل موثر دیگری نیز در حال نقش‌آفرینی هستند که مهم‌ترین این عوامل حاکمیت، سرمایه‌گذاران، بنگاه‌های اقتصادی، دانشگاه‌ها و تکنولوژی می‌باشند.
دوات و نهادهای مسئول باید در جهت حمایت هرجه بیشتر از فعالیت‌های کارآفرینی گام بردارند تا کارآفرینان با دغدغه کمتری، انرژی خود را برای توسعه ایده‌های نوآورانه خود صرف کنند.
دانشگاه‌ها مسئولیت پرورش افرادی را دارند که بتوانند با خلاقیت و نوآوری نقش موثری در دنیای کسب و کار ایفا نموده و باعث بهبود هرچه بیشتر شرایط اشتغال در کشور شوند. پر واضح است که این مهم بدون حمایت بنگاه‌های اقتصادی و نهادهای مختلف سرمایه‌گذاری جهت تامین مالی ایده‌های استارتاپی تحقق نخواهد یافت.
تکنولوژی عامل دیگری است که وجود آن در دنیای مدرن امروز امری حیاتی است. امروزه کسب‌وکارهای مبتنی بر فضای دیجیتال جایگاه خود را در اکوسیستم کارآفرینی در کشور پیدا کرده‌اند و در حال رشد و پیشرفت روزافزون هستند. بدون شک این رشد و توسعه تنها در سایه وجود تکنولوژی و فناوری‌های روز دنیا امکان‌پذیر است.
سخن پایانی
با وجود تمامی چالش‌ها و ناهمواری های موجود در مسیر کارآفرینی، تلاش‌های موثری در این زمینه در حال انجام است که با تداوم این تلاش‌ها و همکاری تمامی عناصر موثر در این امر، می‌توان آینده روشنی برای کارفرینی در ایران متصور شد. آینده‌ای که باعث بهبره‌برداری از ظرفیت گسترده موجود در بخش‌های مختلف صنعت مانند کشاورزی، معدن، فولاد، نفت و … خواهد شد.
